W obliczu wyzwań klimatycznych stają się coraz ważniejszym ogniwem polskiego systemu energetycznego. Odnawialne źródła energii – czym są? Jakie korzyści płyną z zastosowania alternatywnych źródeł energii? Jak wygląda rynek OZE w Polsce? O tym dowiesz się z artykułu.

Korzyści z wykorzystania odnawialnych źródeł energii

Pozyskiwanie energii ze źródeł konwencjonalnych, takich jak węgiel oraz gaz, staje się coraz droższe z uwagi na uwarunkowania geopolityczne oraz unijne dyrektywy.

Obecność naszego kraju w Unii Europejskiej nakłada na Polskę obowiązek ograniczenia emisji dwutlenku węgla do atmosfery. Zrealizowanie tego celu nie będzie możliwe bez odnawialnych źródeł energii.

Produkcja, transport oraz montaż paneli fotowoltaicznych czy turbin wiatrowych również wymaga energii, która częściowo pochodzi ze spalania paliw kopalnych. Jednak według wyliczeń ekspertów z agencji NREL, produkcja 1 kWh z fotowoltaiki emituje do atmosfery 43 gramy CO₂. Alternatywne źródła energii z wiatru są jeszcze bardziej „zielone” i dostarczają zaledwie 16 gramów dwutlenku węgla. W tym porównaniu nieodnawialne źródła energii wypadają znacznie gorzej. Elektrownie gazowe wysyłają bowiem niemal 500 gramów CO₂ na każdą wyprodukowaną kWh. _. Z kolei jednostki węglowe aż kilogram.

Energia odnawialna daje również korzyści zdrowotne. W ponad 5 milionach polskich domów źródłem ciepła jest kocioł na paliwo stałe m.in. węgiel. Z tego powodu miasta w naszym kraju od lat borykają się z problemem smogu. Odnawialne źródła energii dostarczają nie tylko niskoemisyjnej energii elektrycznej, ale świetnie współgrają z pompami ciepła. Jest to zatem doskonałe rozwiązanie dla właścicieli mikroinstalacji fotowoltaicznych, którzy mogą nie tylko znacznie obniżyć swoje rachunki za ogrzewanie, ale i zapewnić sobie komfort cieplny bez obciążania środowiska.  

OZE w Polsce – perspektywy na przyszłość

W Polsce od kilku lat obserwuje się dynamiczny rozwój energetyki odnawialnej. W lipcu 2022 roku moc wszystkich instalacji PV wynosiła ponad 10,2 GW. Skalę wzrostu pokazuje fakt, że jeszcze w I kwartale 2015 roku było to zaledwie 39 MW.

Według prognoz Instytutu Energetyki Odnawialnej, hossa w branży szybko się nie skończy. Analitycy przewidują, że łączna moc wszystkich instalacji osiągnie pułap 15 GW w 2024 roku, z kolei do końca bieżącej dekady będzie to już ponad 25 GW.

Należy również zaznaczyć, że obecnie za niemal 80% mocy wytwórczych z fotowoltaiki odpowiadają prywatni inwestorzy, którzy zdecydowali się na montaż instalacji PV w swoich domach. Według prognoz, w najbliższych latach należy spodziewać się zmiany tego trendu i już za 5 lat prym będą wiodły farmy fotowoltaiczne.

Dużo szybciej zaczęła rozwijać się energetyka wiatrowa. W 2010 roku moc wszystkich elektrowni wiatrowych przekroczyła 1 GW. Przez 6 lat energia odnawialna z wiatru rozwijała się w tempie kilkudziesięciu procent rocznie, aby osiągnąć wynik 5,8 GW. W 2016 roku rząd przegłosował tzw. ustawę odległościową. Czym ona jest? O tym w dalszej części artykułu.

Obecnie wielu inwestorów zainteresowanych rozwojem energetyki wiatrowej z coraz większą nadzieją spogląda w kierunku Bałtyku. Według danych Komisji Europejskiej, na obszarze akwenu mogą powstać elektrownie o łącznej mocy 93 GW, z czego aż 12 GW na wodach terytorialnych Polski.  

Energia ze słońca – najpopularniejsze źródło energii odnawialnej

Sukces polskiej fotowoltaiki zaskoczył wszystkich, również rządowych ekspertów. Na początku bieżącego roku moc instalacji PV osiągnęła poziom 10 GW, jednak według założeń zawartych w dokumencie PEP2040, powinno się to zdarzyć dopiero pod koniec obecnej dekady.

Mieszkańcy naszego kraju zdecydowali się na inwestycję w odnawialne źródła energii m.in. dzięki uruchomieniu w 2019 roku programu Mój Prąd oraz wprowadzeniu ulgi termomodernizacyjnej. Właściciele domów mogli otrzymać 5 tysięcy złotych bezzwrotnej dotacji na budowę instalacji PV o mocy do 10 kW i odliczyć poniesione koszty od podatku PIT.

Te propozycje zbiegły się w czasie ze spadkiem cen zarówno modułów fotowoltaicznych, jak i inwerterów. Technologia pozwalająca na generowanie energii elektrycznej ze słońca stała się bardziej dostępna, dlatego liczba właścicieli instalacji PV w Polsce wzrosła z 51 tysięcy w grudniu 2018 roku do 1,16 miliona w sierpniu 2022 roku.

Energia geotermalna w Polsce  

W odróżnieniu od fotowoltaiki, geotermia w Polsce od kilku lat rozwija się znacząco wolniej. To ogromna strata, ponieważ zastosowanie wód termalnych pozwoliłoby na zwiększenie niezależności m.in. od dostaw gazu ziemnego zza granicy.

Obecnie w Polsce pracuje siedem elektrociepłowni geotermalnych, które produkują jednak jedynie 0,3% energii z OZE. Ich potencjał jest znaczenie większy, dlatego w latach 2015-2021 rząd przeznaczył aż 839 milionów złotych na rozbudowę infrastruktury, która w przyszłości pozwoli na wytwarzanie energii cieplnej z alternatywnych źródeł.

Niestety przeprowadzenie inwestycji w ten segment odnawialnych źródeł energii to kosztowny i długotrwały proces. Dlatego pomimo wsparcia zarówno z budżetu państwa, jak i z Unii Europejskiej, nowe jednostki zostaną uruchomione dopiero pod koniec bieżącej dekady.

Energia odnawialna z wiatraków

Energia odnawialna z wiatru jest pozyskiwana w Polsce od 1991 roku. Jej rozwój został jednak wstrzymany w 2016 roku przez tzw. ustawę odległościową.

Wprowadziła ona zakaz budowy nowych jednostek wytwórczych na lądzie, jeśli w odległości mniejszej niż dziesięciokrotność wysokości wiatraka (liczonej od jego podstawy do  łopaty położonej w najwyższym punkcie) znajdują się zabudowania o funkcji mieszkaniowej.

Zazwyczaj turbiny wiatrowe sięgają 150 metrów, dlatego od 6 lat w Polsce nie mogą powstawać tego typu instalacje, jeśli w promieniu 1500 metrów znajduje się infrastruktura wskazana przez ustawodawcę.

Na początku lipca 2022 roku rząd przyjął dokument nowelizujący powyższe przepisy. Według planów, ma to umożliwić budowę alternatywnych źródeł energii z wiatru w odległości jedynie 500 metrów od budownictwa mieszkalnego. Inwestor będzie musiał jednak zdefiniować szczegóły projektu w ramach MPZP. Wyliczenia ekspertów wskazują, że te rozwiązania pozwolą na „uwolnienie” ponad 90% gruntów i dalszy rozwój energetyki odnawialnej. Jednak w momencie publikacji tego artykułu (w październiku 2022 roku) propozycja w dalszym ciągu nie trafiła na sejmową wokandę.  

Energia odnawialna z biomasy w Polsce

Pozyskiwanie energii elektrycznej oraz cieplnej z biomasy jest najstarszym alternatywnym źródłem energii, które zna człowiek. Biomasą są materiały pochodzenia roślinnego lub zwierzęcego, które ulegają biodegradacji, dlatego do zalet tego odnawialnego sposobu pozyskiwania energii należą: stabilność produkcji  oraz dostępność. Co więcej, zastosowanie tego rozwiązania pozwala na skuteczną utylizację odpadów.

Z biomasy można pozyskać również biogaz, który powstaje na skutek rozkładu elementów organicznych w beztlenowym środowisku. Niestety z uwagi na bariery legislacyjne, w Polsce jest to wciąż mało popularne rozwiązania. Na terenie naszego kraju funkcjonuje obecnie nieco ponad 300 biogazowni, najwięcej na terenie województwa mazowieckiego.